Regulacje prawne dotyczące hałasu emitowanego w środowisku

Walka z hałasem to trudne i pracochłonne zadanie, ale na szczęście nie jesteśmy w niej ani bezbronni, ani osamotnieni. Zarówno Unia Europejska, jak i Polska, wraz poszczególnymi jednostkami samorządowymi, na bieżąco wprowadzają rozwiązania mające na celu redukcję wpływu szkodliwych dźwięków. Są to dyrektywy unijne, państwowe akty prawne oraz lokalne rozwiązania, mające na celu szeroko planowaną minimalizację zanieczyszczenia dźwiękowego naszego środowiska. Problem hałasu nie jest w Polsce nowy, jednak dynamika jego wzrostu w ostatnich latach wymaga zarówno korekty wcześniejszych aktów prawnych, regulujących i kontrolujących szkodliwe dźwięki, jak i stworzenia zupełnie nowego prawa, które pozwoli nam na skuteczną walkę z tym jakże istotnym problemem ludzkości u progu XXI wieku.

Europejskie regulacje prawne dotyczące hałasu

Hałas, którego źródłem jest transport, przemysł i działalność rekreacyjna, stanowi w krajach UE coraz poważniejszy problem. Władze Unii Europejskiej są go świadome i od pewnego czasu podejmują wytężone działania oraz wysiłki mające na celu zapobieżenie mu lub przynajmniej zmniejszenie go do akceptowalnych rozmiarów. W formie regulacji prawnych przepisy dotyczące hałasu tworzone są w ramach Prawa Unii Europejskiej. Obecnie jest to ponad 300 przepisów, wśród których najważniejsza jest Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 25 czerwca 2002 roku. Dyrektywa ta odnosi się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku. Do dnia dzisiejszego pozostaje ona zasadniczym aktem prawnym nakreślającym metody walki z hałasem.

Motywem przewodnim działań wdrożonej 25 czerwca 2002 roku przez Parlament i Radę Unii Dyrektywy unijnej 2002/49/WE było wprowadzenie pojęcia map akustycznych oraz zobowiązanie państw członkowskich do wykonania ich na swoim terytorium. Mapy te są jednym z najistotniejszych wskaźników określających stopień zagrożenia hałasem. Dyrektywa wprowadziła także obowiązek sporządzania strategicznych map hałasu, obowiązkowo uwzględniających jego rodzaje – między innymi ten pochodzący od najbardziej dotkliwego ruchu kołowego. Zalecenia i wnioski pochodzące z map akustycznych obejmujące obszary z nadmiernym hałasem, do dziś wykorzystywane są do tworzenia programów ochrony środowiska przed hałasem i ukierunkowywane na podejmowanie działań naprawczych.

Prawo UE wymaga dostosowania praw ochrony środowiska poszczególnych państw członkowskich do wspomnianej Dyrektywy unijnej. Zobowiązuje ponadto organy publiczne do informowania społeczeństwa o skutkach zagrożenia hałasem oraz do zasięgania opinii społecznej w sprawie działań, jakie mają zostać podjęte w ramach walki z nim. Dzięki temu, jako obywatele, możemy sprawdzić, czy działania te są skuteczne oraz, w razie potrzeby,  zwrócić się w tej sprawie do wybranych przez siebie przedstawicieli poszczególnych szczebli władzy.

Regulacje prawne dotyczące problemu hałasu w Polsce

W Polsce zasadniczym aktem prawnym, gwarantującym ochronę przed hałasem jest ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Poś). Jest to ustawa określająca zasady ochrony środowiska, warunki korzystania ze środowiska oraz obowiązki administracji publicznej związane z jego ochroną. Kwestie hałasu i jego natężenia regulują konkretnie artykuły od 112 do 120a w Dziale V. Ich rola polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub na poziomie dopuszczalnym oraz zmniejszeniu poziomu hałasu do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Zgodnie z ustawą, jednostką odpowiedzialną za informowanie o hałasie i jego kontrolę jest Państwowy Monitoring Środowiska (PMŚ). Państwowy Monitoring Środowiska dokonuje oceny stanu akustycznego środowiska oraz zmian jakie w nim zachodzą. Informacje wytworzone w ramach PMŚ wykorzystywane są przez jednostki administracji rządowej i samorządowej dla potrzeb operacyjnego zarządzania środowiskiem za pomocą instrumentów prawnych, takich jak: postępowanie w sprawie ocen oddziaływania na środowisko, pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, programy i plany ochrony środowiska jako całości i jego poszczególnych elementów oraz plany zagospodarowania przestrzennego. Ustawa Prawo ochrony środowiska posługuje się pojęciem wskaźników hałasu, które mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki ochrony środowiska przed hałasem. Wskaźniki te, to parametry hałasu wyrażone w decybelach (dB). W procesie dostosowywania do norm unijnych oraz wychodzenia na przeciw nowym problemom, Prawo ochrony środowiska wielokrotnie nowelizowano. Ostatnia nowelizacja, która zmieniła podejście do realizacji map akustycznych oraz programów ochrony środowiska przed hałasem weszła w życie z dniem 30 sierpnia 2019 roku. Może to świadczyć o dynamice zmian i rosnącej liczby wyzwań związanych z problemem hałasu w środowisku.

Prawo ochrony środowiska określa także sposoby ochrony przed hałasem na szczeblach lokalnych, czyli zasady wprowadzania i korzystania z map akustycznych. Jest to efekt przystosowania prawa polskiego do dyrektywy unijnej 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 25 czerwca 2002 roku. Nakazuje ona zarządzającymi głównymi drogami, głównymi liniami kolejowymi lub głównymi lotniskami oraz prezydentom miast o liczbie mieszkańców większej niż 100 tys. sporządzanie co 5 lat strategicznych map hałasu, służących do: informowania społeczeństwa o zagrożeniach hałasem, opracowywania danych dla państwowego monitoringu środowiska, tworzenia i aktualizacji programów ochrony środowiska przed hałasem, planowania strategicznego i planowania i zagospodarowania przestrzennego. Strategiczna mapa hałasu to zbiór  punktów zagrożonych hałasem typu miejskiego, czyli głównie przemysłowym i komunikacyjnym (drogowym, kolejowym, tramwajowym, lotniczym). Celem mapy strategicznej jest ocena skali wspomnianego zagrożenia. Zawartość map akustycznych określa wspomniana wyżej unijna Dyrektywa oraz art. 118 Prawa Ochrony Środowiska (POŚ). Jeżeli dopuszczalny poziom hałasu jest na danym terenie przekroczony, tworzy się programy ochrony. Na mocy ustawy POŚ obowiązek opracowania programów ochrony środowiska przed hałasem został nałożony na marszałków województw. Ich celem jest dostosowanie hałasu do poziomu dopuszczalnego.

Ustawę Prawo ochrony środowiska precyzuje szereg aktów wykonawczych (rozporządzeń). Ważniejsze z nich to:

  • Rozporządzenie w sprawie sposobu ustalania wartości wskaźnika hałasu LDWN);
  • Rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasów;
  • Rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska;
  • Rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących rejestru zawierającego informacje o stanie akustycznym środowiska;
  • Rozporządzenie w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie hałasu do środowiska;
  • Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne;
  • Rozporządzenie w sprawie wysokości jednostkowych stawek kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu.

Rozporządzenia te przede wszystkim definiują samo pojęcie hałasu, grup szczególnie na niego narażonych oraz klasyfikują zagrożenia indywidualne z nim związane. Kluczowe jest tutaj rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 30 maja 2020 r. w sprawie sposobu ustalania wartości wskaźnika hałasu LDWN, w odniesieniu Dyrektywy 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. oraz normy ISO 1996-2:1987. Rozporządzenie to określa sposób wyznaczania podstawowej, uśrednionej wartości określającej poziom natężenia dźwięku w danym miejscu. Znając ją możemy skorzystać z zapisów rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 r., w którym Minister określił dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku. W akcie tym ustalone zostały przede wszystkim dopuszczalne poziomy hałasu dla różnych terenów (np. dla zabudowy mieszkaniowej, szpitali), poziomy hałasu z uwzględnieniem rodzaju obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu oraz okresy, do których poziomy hałasu się odnoszą. Ponadto w rozporządzeniu wyraźnie zaznaczono, że poziomy dopuszczalnego hałasu muszą być uwzględnione w planach zagospodarowania przestrzennego. Dlatego też, gdy w otoczeniu terenów produkcyjnych znajduje się zabudowa mieszkalna, szpitale, domy opieki społecznej i obiekty przeznaczone dla dzieci, Ustawa Prawo ochrony środowiska nakazuje stosowanie rozwiązań technicznych, zapewniających odpowiednie warunki akustyczne w budynkach. Czyni to zgodnie z art. 144, który mówi, że każda eksploatacja instalacji powodująca emisję hałasu, nie powinna powodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza terenem, do którego prowadzący instalację ma tytuł prawny

Odpowiednie rozporządzenie podaje także wysokość kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu w zależności od pory dnia i nocy. Jeśli pomiary emisji hałasu do środowiska wykonane przez organ ochrony środowiska, wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska albo osobę zobowiązaną do pomiarów wykażą, że działalność instalacji powoduje poza nim przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu, organ ochrony środowiska wydaje decyzję o dopuszczalnym poziomie hałasu. Dokonuje tego na mocy artykułu 362 Ustawy Poś. Zgodnie z tym artykułem, odpowiedni organ ochrony środowiska może nałożyć na emitującego hałas do środowiska obowiązek ograniczenia oddziaływania na środowisko i  wyznaczyć termin dostosowania działalności do narzuconych wartości progowych hałasu. Jeśli żadne z nakazanych czynności nie zostaną przez emitującego hałas wykonane, Wojewódzki Instytut Ochrony Środowiska może nałożyć karę za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu, zgodnie z obwieszczeniem Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 18 października 2023 r. w sprawie wysokości stawek kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu na rok 2024 (M.P. 2023 poz. 1135).

Program ochrony środowiska przed hałasem

Miasto Katowice, oprócz wdrażania przepisów prawa unijnego i krajowego, podejmuje również działania mające na celu ograniczenie emisji hałasu do środowiska dla polepszenia jakości życia mieszkańców. Brało udział przy tworzeniu „Programu ochrony środowiska przed hałasem dla województwa Śląskiego”. Działania te zostały wyszczególnione w „Programie ochrony środowiska przed hałasem dla województwa Śląskiego”. W stosunku do poprzednich Programów obecne prawodawstwo zmieniło koncepcję z małych lokalnych opracowań na rzecz jednego regionalnego, które będzie mogło ująć kwestie zarządzania hałasem w większych projektach infrastrukturalnych, a tym samym zwiększyć skuteczność. Jego głównym założeniem jest znalezienie rozwiązań lub podjęcie działań, które jednocześnie realizując ogólnopolskie rozwiązania systemowe, będą je uzupełniać o praktyki mające na celu eliminację problemów z hałasem typowym dla Katowic.

Stworzenie programu zostało poprzedzone gruntowną analizą wyników map akustycznych, określeniem tendencji rozwoju województwa i miasta, konsultacjami społecznymi oraz przygotowaniem na to odpowiedniego budżetu. „Strategiczna Mapa Hałasu miasta Katowice 2022” posłużyły programowi do zlokalizowania źródeł hałasu oraz określenia jego poziomu w danym miejscu.

Sam program powstał głównie po to, aby maksymalnie zredukować poziom hałasu na terenie całego województwa, ale odnosi się także lokalnie do Katowic. Składa się on z trzech podstawowych elementów: analizy aktualnego stanu środowiska akustycznego z wykorzystaniem „Strategicznej Mapie Hałasu miasta Katowice 2022”, oceny realizacji poprzedniego programu oraz  wskazania obszarów i zakresów działań wymierzonych przeciwko hałasowi oraz jego źródłom. „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa Śląskiego” stworzono z myślą o obszarach, na których poziom hałasu przekracza wartość dopuszczalną. Priorytetem władz jest w pierwszej kolejności osiągnięcie w skali województwa poziomu hałasu dopuszczalnego przez normy, poprzez działania regionalne oraz lokalne, a następnie dążenie do dalszej jego minimalizacji.
Innymi słowy, w Katowicach zrobi się zauważalnie ciszej. Podczas tworzenia Programu konsultowano wszelkie działania z miastem Katowice oraz innymi podmiotami. W ten sposób zaproponowane działania stanowią spójną całość, którą koordynuje i monitoruje Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego oraz Wydział Kształtowania Środowiska Urzędu Miasta Katowice.

Zagadnienia prawne dotyczące ochrony przed hałasem

Na obecny moment Polskie przepisy odpowiadają wymaganiom dyrektywy unijnej 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 25 czerwca 2002 roku. Strategiczne mapy hałasu są realizowane w oparciu o metodykę europejską natomiast w zakresie Programów ochrony środowiska przed hałasem odeszło się od ich opracowywania lokalnie, na rzecz opracowań regionalnych. W ten sposób za Program ochrony środowiska przed hałasem odpowiada Marszałek danego województwa. W ramach programu zapewnia udział społeczeństwa oraz konsultuje program ze wszystkimi zainteresowanymi jednostkami.

Za nieterminowe wykonywanie obowiązków takich jak sporządzanie programów ochrony środowiska przed hałasem i przekazywanie informacji, zostały przewidziane kary administracyjne, i to niemałe. Mają wynieść od 10 tys. do 500 tys. zł. Uprawnienia zyska ponadto nadzór budowlany, który będzie miał prawo nakładać na podmioty prowadzące działalność produkcyjną lub magazynową obowiązek ograniczania hałasu. W tym celu będzie mógł wyznaczyć termin do podjęcia tego rodzaju działań. Dzięki tym zmianom Ministerstwo Środowiska zamierza sprostać wymaganiom unijnych przepisów.

ŹRÓDŁA:


© UM Katowice 2018. Uwaga, strona używa plików cookies w celu analizy ruchu na stronie.

Accessibility by WAH